Lemon i arwain ymgyrch chwerw

Daeth yn amlwg, y dydd o'r blaen, sut fath o ymgyrch y mae'r Blaid Lafur am ei hymladd yn eu 'sêt targed' Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr yn yr Etholiad Cyffredinol Prydeinig nesaf. Chwarae'r cerdyn iaith unwaith eto yw eu bwriad - yr hen dacteg fudr a chwbl gywilyddus honno sy'n fwriadol greu rhwygiadau, a chasineb o du siaradwyr Saesneg tuag at eu cyd-Gymry Cymraeg-iaith-gyntaf. Hybu celwyddau, mythau ac ofergoeledd er mwyn rhannu cenedl a creu anoddefgarwch, a throi pobl yn erbyn ei gilydd er mwyn dim mwy na mantais gwleidyddol hunanol: y math o beth mae pennaethiaid llwythi a charfannau'r byd annatblygiedig yn ei wneud yn feunyddiol.

Ydyn, mae'r Blaid Lafur yn amlwg yn hollol ddesbret. Mae nhw'n gwybod fod talcen caled ganddyn nhw i guro Adam Price, Plaid Cymru, mewn cwffas deg felly mae nhw'n troi at eu strategaeth diegwyddor o fwydo ar ragfarnau'r anwybodus, a lledu gwenwyn - y tactegau y mae ganddyn nhw gymaint o brofiad o'i defnyddio (yn llwyddiannus iawn mewn rhai ardaloedd yng nghymoedd diwydiannol y de-ddwyrain).

Desbret, ia. Achos pwy mae nhw wedi'i ddewis i arwain yr ymgyrch chwerw hon? Neb llai na'r lemon mwyaf y gallan nhw'i ffendio. Ia, lemon - yn yr ystyr ei fod o'n sur a chwerw ac, yn fwy na hynny, yn yr ystyr ei fod o'n rêl clown. Oherwydd, eu hymgeisydd fydd Rhys Williams, gŵr sydd, o weld ei ymgais bathetig i gig-startio'r ddadl ieithyddol yn y rhifyn cyfredol o Barn, yn dod drosodd fel rhywun nad yw'n ffit i lenwi swydd mewn syrcas heb son am sefyll fel cynrychiolydd cyhoeddus. A deud y gwir, mae ei rant yn nhudalennau'r cylchgrawn yn gwneud i rywun amau fod ganddo broblemau deallusol a meddyliol dwfn a difrifol, ac fod ganddo ddiffyg mawr mewn synnwyr cyffredin a rhesymeg.

Iaaabwwww!

"Dwi'n casau'r Cymry Cymraeg," meddai Rhys 'Coco' Williams. Gosodiad rhagfarnllyd digon peryglus ynddo'i hun (dychmygwch rhywun yn datgan ei fod yn casau Saeson, er engraifft), heb son am un cyffredinol, ymosodol ac atgas. Y rheswm am hyn, meddai, yw am fod y Cymry Cymraeg mor gul eu meddyliau. Dwn i ddim os ydi o'n cyfri ei hun yn hynny o beth, er, mae'n trio egluro mai aelwyd a magwraeth dwyieithog gafodd o (sydd, os ydych yn meddwl am y peth y tu hwnt i 'un rhiant iaith Gymraeg ac un iaith Saesneg', yn rhywbeth y mae pob Cymro Cymraeg yn ei gael o ystyried ein bod yn cael addysg Saesneg o bedair oed ymlaen), fel pe tae hynny'n ei wneud yn berson mwy goleuedig na Chymry Cymraeg a gafodd Saesneg wedi'i stwffio i lawr eu gyddfau fel ail iaith orfodol.

Go brin ei fod o'n berson goleuedig, fodd bynnag, os yw o ddifri efo'r hyn mae'n geisio'i ddweud. Mae ei rant yn un o'r engreifftiau mwyaf o gulni bigotted a ddarllena unrhyw un yn y Gymraeg - ben ac ysgwydd uwchben unrhyw engraifft chwerthinllyd o fregus o gulni y mae'n mynnu sy'n bla ymysg y Cymry Cymraeg.

Mae'n arwydd o'r diffyg cysondeb, rhesymeg a hygrededd ei ddadl (heb son am ddiffyg deallusedd o realiti demograffyddol yr iaith) pan fo'n trio cyplysu'r Cymry Cymraeg - a'u culni - efo cefn gwlad (achos mae'n casau cefn gwlad, meddai, gan ei fod yn llawn o Gymry Cymraeg cul). Anghofiwn am ei gymhelliad gwleidyddol i droi pobl y dref ddiwydiannol 'iaith Saesneg' yn erbyn 'hambôns Cymraeg', am funud, ac edrychwn ar y pwynt penodol y mae'n honni - sef bod y Cymry Cymraeg cefn gwlad (yr ardaloedd Cymraeg) yn bobl gul a mewblyg.

Mae 'na fewnblygrwydd ymhob carfan o'r boblogaeth, boed wledig Gymraeg neu drefol 'Saesneg'. Gan amlaf mae'r mewnblygrwydd hwnnw'n ganlyniad anwybodaeth digon diniwed, yn enwedig yn rhai o'r ardaloedd mwyaf ynysig, a phrin iawn yw'r engreifftiau o'r 'culni' yma n berwi drosodd i anoddefgarwch fel y gwelwn yn yr ardaloedd trefol yn ddyddiol. Yno, cawn ragfarnau llawer mwy eithafol ac ymosodol - rhagfarnau sydd yn aml wedi eu lledu a'u hybu gan rai o'r gwleidyddion mwyaf cul ac anoddefgar ar y ddaear. Ond mae dweud fod y Cymry Cymraeg yn fwy cul nag unrhyw garfan arall yn osodiad hollol anaeddfed, a phlentynaidd o anwybodus.

Dwn i'm os ydi Rhys Williams yn ymwybodol fod 'na drefi ac ardaloedd diwydiannol a threfol iawn eu naws yn y Gymru Gymraeg, ond mi ddylai o fod. Dylai hefyd wybod fod rhan fwyaf o'r Gymru wledig bellach yn ardaloedd Saesneg eu hiaith - a llawer ohonyn nhw wedi bod felly ers cenhedlaethau. Dylai ddeall hefyd fod Cymry Cymraeg yn cyfrannu i bob maes diwylliannol, academaidd, amgylcheddol, dyngarol a rhyngwladol dan haul - o bosib yn llawer mwy, fesul maint y boblogaeth, nag unrhyw garfan arall o gymdeithas ym Mhrydain. Mae dylanwad y capeli, hefyd, yn gryfach yng nghefn gwlad heddiw, ac mae'r ddysgeidiaeth o oddefgarwch a charu cyd-ddyn yn elfennau canolog yn natur diwylliant cynhenid yr ardaloedd hynny. Na, tydi'r genhedlaeth iau ddim wedi'u dylanwadu cymaint gan y capeli, ond mae'r genhedlaeth iau yn eangfrydig eu meddylfryd diolch i ddylanwad cyfryngau torfol a diwylliant poblogaidd rhyngwladol, a'r colegau y mae nhw'n fynychu yn eu miloedd. Mae'r genhedlaeth iau hefyd, yn symud allan o'u cynefin yn eu miloedd - i Gaerdydd neu ddinasoedd Lloegr, i Ewrop a thu hwnt (does ond rhaid cael cipolwg sydyn ar Facebook i gael cadarnhad o hynny). Go brin fod hyn yn arferion carfan o bobl sydd o gefndir cul eu meddwl! Yn wir, mae'r agweddau anoddefgar a rhagfarnllyd sydd yn treiddio i mewn i feddylfryd rhai o bobl yr ardaloedd gwledig Cymraeg yn dod trwy gyfrwng yr ochr dywyll i gyfryngau torfol a diwylliant poblogaidd rhyngwladol. Fel y mae ymysg cymunedau Saesneg eu iaith, boed yn wledig neu beidio.

Ond anghofiwn be mae Rhys Williams yn, neu ddim, yn ymwybodol ohono. Awn yn ôl at be mae o'n ddweud yn Barn. Achos, arwydd pellach o ddiffyg hygrededd ei safbwynt ydi'r 'engreifftiau' y mae'n eu cyflwyno i gefnogi ei osodiad fod y Cymry Cymraeg yn gul, mewnblyg ac anoddefgar. Yn wir, o'u darllen, mae rhywun bron a theimlo piti dros y clown.

Rasbri

Y cyntaf yw cyfeiriad at sylwadau y mae Cynog Dafis yn ei wneud yn ei hunangofiant, Mab y Pregethwr. Wrth drafod effeithiau prosesau cymdeithasol ar yr iaith Gymraeg (yng ngoleuni ei fagwraeth ac, am wn i, wrth egluro ei ddeffroad gwleidyddol fel cenedlaetholwr diwylliannol), mae Cynog Dafis yn son iddo fynd i aros efo ffrindiau teuluol yn Aberaeron (y bastiwn o Seisnigrwydd ag oedd y lle yng nghanol y ganrif ddwytha, cofiwch!) pan yn bymtheg i un ar bymtheg oed. Sonia wedyn, am ei syndod o weld fod y ffrindiau teuluol hynny - un Cymraeg ac un Saesneg ei iaith - yn magu'u plentyn yn uniaith Saesneg, am fod y tad Cymraeg ei iath yn credu y byddai'r plentyn yn pigo'r Gymraeg i fyny yn y stryd a'r ysgol, fel y pigodd ef y Saesneg i fyny. Pwynt Cynog Dafis oedd mai nid felly y bu, gan nid felly mae pethau'n gweithio pan mae iaith leiafrifol, o statws answyddogol yn cystadlu yn erbyn iaith wladwriaethol ryngwladol fel Saesneg. A'r awdur yn ei flaen i fynegi ei syndod at agweddau rhannau eraill o'r wlad tuag at ddefnydd y Gymraeg, wrth son am ddechrau gweithio fel athro yng Nghwm Tawe, pryd oedd athro arall o gefndir Cymraeg, oedd wedi priodi merch ddi-Gymraeg o Gaerdydd, yn cael 'poenau cydwybod' am ei fod yn magu'i blant yn uniaith Saesneg.

Ymateb a sylwadau digon naturiol person dwyieithog o gefndir Cymraeg (Cynog Dafis) i weld pobl yn gollwng un iaith yn gyfangwbl, ddwedwn i. Doedd dim beirniadaeth yn agos i'r hyn sgwennodd o - yn wir, mae o'n enwi'r pobl yma i gyd, fel ffrindiau. Ac o gofio fod Cynog Dafis o bawb yn ddyn â meddwl craff sy'n ymwybodol o'r prosesau cymdeithasol hanesyddol sy'n achosi'r agweddau yma tuag at y Gymraeg, gellir derbyn fod ganddo berffaith hawl i sylwebu a defnyddio profiadau personol wrth wneud hynny. Hunangofiant oedd y llyfr, wedi'r cwbwl!

Fflabalabaloba

Mae'r ail engraifft mae Rhys Williams yn ei gynnig i ni yn boenus o embarasing. Cyfeiria at gofnod byr mewn llyfr arall - cofiant Gwynfor Evans gan Rhys Evans - cofnod y mae'n ei ddisgrifio fel "campwaith gwirioneddol ddoniol". Cyfeiria at fynegiant siom Gwynfor (y symbol mwyaf o anoddefgarwch ers Hitlar, cofiwch!) o gyrraedd Aberystwyth i fynychu'r brifysgol, wedi edrych ymlaen i gael ymarfer ei Gymraeg - gan mai gŵr o'r Barri oedd Gwynfor, gyda llaw, nid o gefn gwlad y Gymru Gymraeg - a chael ei dywysydd o Gymro Cymraeg a hannai o'r Bala yn gwrthod siarad Cymraeg efo fo am nad oedd ganddo amynedd i helpu rhywun ymarfer ei Gymraeg.

Ew, ia. Rhag dy gywilydd di Gwynfor, y natsi!

"Chwarae teg i'r hogyn di-flewyn-ar-dafod o'r Bala," medd Rhys Williams. "Doedd dim 'poenau cydwybod' yn ei bigo ef."

Fflobalobalob

Chwarae teg, mae Coco wedi pori drwy hanes mwy diweddar i gael ei drydedd engraifft o gulni'r Cymry Cymraeg. 2006 yw'r flwyddyn, a Keith Davies, Cyfarwyddwr y Bagloriaeth Cymreig yw'r cocyn hitio, am iddo ddigwydd cyfeirio, ar raglen Taro 9, at y sefyllfa drist (achos trist yw colli unrhyw iaith, heb son am ei lladd gan ei siaradwyr ei hun) fod rhieni Cymraeg eu iaith Cwm Gwendraeth yn magu eu plant yn Saesneg - sefyllfa sydd, yn anffodus, yn wir yn rhai o drefi mwyaf Gwynedd, hyd yn oed. Dylet fod o flaen dy well yn yr Hague, Mr Davies!

Cabejis

Y bedwaredd engraifft sydd gan y clown diweddaraf i dywyllu llwyfan gwleidyddiaeth hunanfflangellol ein gwlad fach wallgo, yw un o 2008 (mae Coco bellach wedi cyrraedd y presennol - bron iawn). Grupenfuhrer Caryl Parry Jones, yr arch gefngwladwraig gul (sy'n byw yn nyfnderedd mynyddig Caerdydd, ers blynyddoedd maith) sy'n ei chael hi, a hynny am godi cwestiynnau am safon Cymraeg plant yn yr ardaloedd traddodiadol Cymraeg. Fel y gŵyr pob rhiant yn yr ardaloedd hynny - yn fy nghynnwys innau a fy ngwraig - a phob athro ac athrawes, mae hyn yn un o'r problemau mwyaf sy'n wynebu'r Gymraeg fyw. Mae'r safon yn ymylu ar ddirywio i fratiaith mewn sawl ardal - wedi mynd y tu hwnt i iaith lafar, gan wneud i ffwrdd â threiglo'n gyfangwbl ac yn cynnwys geiriau Saesneg am bethau mor gyffredin a 'bys', 'bawd' a 'brawddeg'! Mae'n sefyllfa drist, wir, ddifrifol, ac un y gellir ei hosgoi. Beth sydd mor gul mewn codi'r mater, duw yn unig ŵyr. Ond efallai fod hyn yn rhywbeth sy'n ddigri, neu od, ym myd bach gwyrdroedig y bonwr Williams. Druan o addysg yn Sir Gâr os enilla'r llwdwn yma'r etholiad - sy'n codi cwestiynnau dybryd am ei allu a'r gymhwyster i lenwi swydd gyhoeddus.

Slepjan!

A'r ffwlbri rhagrithiol yn ei flaen, gyda'n lemon annymunol yn rantio am athrawon Cymraeg yn "trio Cymreigio plant bach amrwd y de a'r gogledd-ddwyrain" - fel tasa pawb yn nghefn gwlad y Gymru Gymraeg yn bobol barchus, breintiedig a chyfforddus, dosbarth canol efo digon o amser ar eu dwylo i loddesta ar eu purdeb diwylliannol. Druan ag o, yn ceisio mentro i fyd gwleidyddiaeth heb y gronyn lleiaf o ddealltwriaeth o natur y wlad y mae'n byw ynddi. Ac ydi, mae o'n codi'r hen swejan honno am y Cymry Cymraeg yn 'defnyddio'u iaith i gadw pobol allan'. Yn union fel y Ffrancwyr a'r Eidalwyr, efallai, neu'r Saeson eu hunain?

Pan fo Sais yn dweud pethau hurt fel hyn - fel yr hen sgwarnog honno am y Cymry'n troi i siarad Cymraeg pan mae'n cerdded i mewn i dafarn - mae'n cael ei ddilorni a'i watwar am fod mor sarhaus-anwybodus a haerllug. Ac wele, Gymro Cymraeg yn gwneud yr union run peth! Welodd unrhyw un y fath bathetigrwydd, a'r fath ymdrech druenus i sgorio pwyntiau gwleidyddol erioed? Hyd yn oed yn ôl safonnau'r Blaid Lafur!

Sblat!

"Yn wir, mewn llawer cymuned Gymraeg mae ethos y Seiri Rhyddion yn rhemp trwy'r gymdeithas drwyddi draw," meddai Coco wrth ddatgan yn hyderus fod Cymry Cymraeg yn defnyddio'r iaith i gadw pobol "yn eu priod le." A'r lle hwnnw, "wrth reswm," medda fo, ydi "sawl gris yn is na nhw!" Anwybyddwn y ffaith i Coco fod yn agos iawn at greu cynghanedd yn y frawddeg olaf 'na, gan y gallwn fod yn eitha sicr mai damwain oedd hynny. Ond tra bod y Seiri Rhyddion a'u tebyg yn ffenomen fyd eang, a chyn gryfed yn y dinasoedd ac y mae nhw yng nghefn gwlad, neu'r darn bach o dir lle mae'r Cymry Cymraeg yn y mwyafrif, annoeth ac anheg fyddai ceisio dweud fod mwy ohonynt fesul nifer y boblogaeth yn y Gymru Gymraeg. Oherwydd, yn gyntaf, byddai rhywun yn meddwl fod ardaloedd tenau eu poblogaeth efo llai o ffynniant economaidd, fel cefn gwlad, yn tueddu i fod â llai o wŷr busnes ac uchel-swyddogion llywodraeth leol a chyfreithiol nag ardaloedd mwy llewyrchus a dwys eu poblogaeth. Ac yn ail, mae'r Seiri Rhyddion yn sefydliad gudd, felly pwy all ddweud un ffordd neu'r llall? A phe bynnag fyddo'r gwir, holl ethos y Seiri ydi edrych ar ôl y lleiafrif o'r boblogaeth sydd yn gyd-aelodau. Sut felly, all y Cymry Cymraeg i gyd fod yn rhan o'r 'cynllun mawr' yma?

Doh!

Aiff yr un ymosodiad o'r fath hon o du'r giwed gywilyddus yma oddi fewn i Lafur heibio heb gyplysu'r 'cadw pobl allan' ac 'yn eu lle' hyn â hiliaeth - waeth pa mor fregus yw'r cysylltiad. Ond prin iawn ydan ni'n gweld ymdrechion mor dila â'r berl nesaf gan Coco Williams, pan nad oes unrhyw fath o gysylltiad o gwbl: "Yn adroddiad Macpherson ar lofruddiaeth Stephen Lawrence, cafodd Heddlu'r Met yn Llundain eu cyhuddo o hiliaeth gyfundrefnol - hynny yw, roedd yr hiliaeth mor gynhenid a dwfn fel nad oedd y sefydliad yn ymwybodol o'i fodolaeth."

Mae 'na fewnblygrwydd ymhob cymuned, fel y dwedais yn gynharach, a mae hwnnw wastad yn fewnblygrwydd cyfundrefnol (o ddilyn y diffiniad a gynigir o'r term, uchod). Ond tra y gellir derbyn fod 'na ambell i deulu go anghyffredin yn trigo yn nyfnderoedd Ceredigion, Meirionnydd, Pen Llŷn neu Sir Fôn, mae'n mynd gam yn rhy bell i ddisgrifio pobl cefn gwlad fel hil arwahan!

Cyfeiliorni

Ydi, mae'n anodd credu fod darpar ymgeisydd seneddol yn gallu arddangos diffyg dealltwriaeth mor sylfaenol o realiti. Hyd yn oed yng ngwyneb eithafiaeth gwrth-Gymraeg rhai o'i gyd-aelodau yn y Blaid Lafur, mae diffygion proffesiynol Rhys Williams yn syfrdannol. Yn wir, mi fyddai rhai yn amau ei iechyd meddyliol yn gyfangwbl.

"Darllen llyfrau Cynog Dafis a Rhys Evans, a gwrando ar Keith Davies ar y teledu" a roddodd iddo'r "prawf gwrthrychol bod sail i'r farn roeddwn i'n ei choleddu am gefn gwlad. Cyn hynny ofnwn fy mod yn cyfeiliorni."

Sori, Coco, does dim byd wedi newid. Ti'n dal yn ffycin boncyrs.

Paranoid seicosus?

Efallai na ddylien ni chwerthin ar ebychiadau'r ffŵl yma. Efallai fod ganddo nam ar ei feddwl, wedi'r cwbl. Mae'n mynnu fod "Cymry Cymraeg cefn gwlad yn defnyddio'r iaith Gymraeg fel arf," (drwy ddigwydd bod wedi eu geni a'u magu yn ei siarad, am wn i) a hynny "naill ai i gau pobl allan neu er mwyn eu gwneud nhw'n ddinasyddion eilradd."

Mae'r realiti'n dra gwahanol, achos y profiad mwyaf cyffredin yn y Gymru Gymraeg ydi fod y Cymry'n plygu drosodd fel stwffwls i blesio unrhyw fewnfudwyr unieithog sy'n ymuno a'r gymdeithas, sefydliad, pwyllgor, cyngor, grwp gweu neu beth bynnag lleol. Sydd dipyn yn wahanol i bolisi plaid Rhys Williams o orfodi mewnfudwyr (sydd ond yn lleiafrif pitw o'r boblogaeth) i Brydain i ddysgu Saesneg. Ym myd ffantasi Rhys Williams, mae'r Gymru Gymraeg yn cael ei llywodraethu gan juntas Cymraeg eu iaith holl-bwerus sydd â rheolaeth dros bob agwedd o fywyd.

Y gwir ydi fod unrhyw arf yn da i ddim byd heb y gallu neu'r grym i'w ddefnyddio. Mae'n anodd credu, unwaith eto, fod darpar ymgeisydd seneddol yn credu y gall lleiafrif diwylliannol difreintiedig, di-lais a di-rym oddi fewn i leiafrif bach iawn mewn unrhyw wladwriaeth, wneud y mwyafrif ymrymedig yn ddinasyddion eilradd! Y mwyafrif hwnnw sy'n siarad iaith swyddogol y wladwriaeth, yn mwynhau rhyddid diwylliannol ac economaidd, heb orfod gwynebu unrhyw fygythiad cymdeithasol na diwylliannol i'w hunaniaeth na bodolaeth fel carfan o gymdeithas.

Complecs

Yn ddwfn yng nghrombil rant Coco Williams mae cliw bach i allu deall y casineb yma mae'n deimlo tuag at Gymry Cymraeg cefn gwlad. Wedi egluro ei fod wedi byw, erbyn hyn, yng ngorllewin Cymru am chwarter canrif, mae'n datgan mai'r peth olaf fyddai'n licio bod ydi "bachan cefen gwlad," ac â yn ei flaen i esbonio mai o gefndir cefn gwlad oedd ei rieni, er iddo gael ei fagu yn Ynys-y-bwl yn ne-ddwyrain Cymru. Ai rhyw fath o gomplecs sydd ganddo felly, yn codi o berthynas cymhleth rhyngddo a'i dad? Dwi'm yn trio bod yn bersonol, dim ond dyfalu, achos mae'r berthynas love/hate honno rhwng tad a mab yn ffenomen digon cyffredin yn ein cymdeithas.

Yn sicr mae ei gasineb at Gymry Cymraeg cefn gwlad yn ddi-sail ac afresymol. Cymaint felly, fel y gofynnodd ei dad iddo, pan oedd yn hogyn ifanc yn Ynys-y-bwl, de-ddwyrain Cymru, "pam oedd o mor gas pan mae'n son am gefn gwlad?"

Hwyrach fod rhywun - dim ei dad, gobeithio - wedi ei orfodi fo i fyta cachu dafad rhywbryd, wrth fynd am bicnic mewn parc yn y cymoedd? Duw â wyr. Ond, i roi heibio'r jocian am funud, mae'r ffaith i'w dad o ofyn y cwestiwn - a Rhys bach, bryd hynny, heb fod yn byw yng nghefn gwlad - yn awgrymu'n gryf fod ei gasineb at gefn gwlad yn un oedd yn seiliedig ar ragfarn llwyr, yn hytrach na phrofiad.

Os felly, Rhys Williams - y lemon newydd ar y bloc - yw'r unig berson yn y ddadl hon y gellir dweud yn sicr fod culni yn rhan canolog o'i wneuthuriad.

Os bydd Coco yn dal yn ymgeisydd pan ddaw'r etholiad heibio, yna alla i ddim ond edrych ymlaen i weld Adam Price yn rhoi trwyn coch iawn i'r clown.